Czym jest spółka cicha?

Istota umowy spółki cichej

 

Historycznie umowa spółki cichej była unormowana w art. 682 – 685 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. – Kodeks handlowy (Dz. U. 1934 r., Nr 57, poz. 502). Istotne elementy tej umowy zawarte były w art. 682 § 1 k.h., zgodnie z którym „Kto jako spólnik uczestniczy wkładem w przedsiębiorstwie kupca, prowadzonem przez tegoż w imieniu własnem, jest spólnikiem cichym”.

 

Obecnie umowa spółki cichej nie jest uregulowana w przepisach prawa i należy do grupy umów nienazwanych. Konstruowanie umów nienazwanych, w tym takich jak umowa spółki cichej, oparte jest o art. 353¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

 

Istota umowy spółki cichej polega na inwestycji wspólnika cichego w cudze przedsiębiorstwo w celu osiągnięcia zysku. Jest to zasadnicza cecha umowy spółki cichej, gdyż rola wspólnika cichego ogranicza się wyłącznie do takiej inwestycji. Osiągnięcie zysku przez wspólnika cichego z inwestycji nie jest uwarunkowane innymi jego działaniami w stosunku do cudzego przedsiębiorstwa, w które zainwestował. Dlatego też zysk wspólnika cichego z cudzego przedsiębiorstwa jest ściśle uzależniony od jego inwestycji i kształtuje się proporcjonalnie do jej wysokości.

 

Umowa spółki cichej nie prowadzi do powstania spółki prawa handlowego. Nie kreuje żadnego podmiotu prawa, któremu mogłaby przysługiwać osobowość prawna, zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków lub zdolność pozywania i bycia pozywanym. W polskim systemie prawnym obowiązuje zamknięty katalog spółek prawa handlowego, który ujęty został w art. 1 § 2 k.s.h., zaś spółka cicha (obok takich spółek, jak: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna) nie została w nim wymieniona. Spółki cichej nie sposób zakwalifikować jako którejkolwiek z nich, choćby z uwagi na brak konstytutywnego wpisu do rejestru przedsiębiorców (zob. np. art. 12 k.s.h., art. 25¹ k.s.h.).

 

Z uwagi na nieuregulowanie w polskim porządku prawnym umowy spółki cichej możliwe jest w praktyce kontraktowania modyfikowanie jej postanowień w kierunku zbliżenia pozycji wspólnika cichego do pozycji wspólnika którejś ze spółek prawa handlowego bądź wspólnika spółki cywilnej. W konsekwencji może dojść do powstania pewnych form atypowych spółek cichych. Z zastrzeżeniem wyżej powołanej treści art. 353¹ k.c. należy uznać taką praktykę za dopuszczalną, co potwierdzono w zachowujących swą aktualność judykatach.

 

Pozycja prawna wspólnika cichego

 

Udział wspólnika cichego w cudzym przedsiębiorstwie jest pasywny w tym sensie, że ogranicza się do wniesienia wkładu pieniężnego. Można zaryzykować tezę, iż pozycja prawna wspólnika cichego jest zbliżona do pozycji prawnej komandytariusza w spółce komandytowej, gdyż ryzyko tych podmiotów jest w praktyce ograniczone do pewnej kwoty (w wypadku wspólnika cichego – do wysokości wkładu, w wypadku komandytariusza – do wysokości sumy komandytowej).

 

Nadto warto nadmienić, że wspólnikowi cichemu obojętne jest dążenie do osiągnięcia celu gospodarczego cudzego przedsiębiorstwa i nie zakłada on, że cel ten ma być wspólny jemu i pozostałym wspólnikom.

 

Nieco wyżej wskazano na możliwość zbliżenia pozycji wspólnika cichego do pozycji wspólnika którejś ze spółek prawa handlowego bądź wspólnika spółki cywilnej. Należy w tym miejscu jednak podkreślić, że w praktyce wspólnikowi cichemu najczęściej nie powierza się ani prawa ani obowiązku reprezentacji cudzego przedsiębiorstwa. Nie powierza się mu również prowadzenia spraw tego przedsiębiorstwa zarówno w zakresie zwykłego zarządu ani w zakresie przekraczającym zwykły zarząd.

 

Podstawa prawna
Art. 1, art. 12, art. 25¹ ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 1030 ze zm.).
Art. 353¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121.).

 

Orzecznictwo
W ramach powyższego artykułu wykorzystano treści przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2014 r., sygn. akt XX GC 1096/12, http://orzeczenia.ms.gov.pl.