Kwestia dopuszczalności orzeczenia rozwodu została uregulowana w art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Rozkład pożycia jest trwały jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków, zupełny jeżeli więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Zgodnie z postanowieniem sądu apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 sierpnia 2009 r. (sygn. akt I ACa 410/09), trwałość małżeństwa i równouprawnienie małżonków, jest jedną z podstawowych zasad polskiego prawa rodzinnego. Możliwość rozwiązania małżeństwa na skutek jednostronnego oświadczenia męża, bez uwzględnienia stanowiska drugiego z małżonków sprzeciwia się zasadzie trwałości małżeństwa i równouprawnienia małżonków. Pamiętajmy przy tym, że w razie istnienia przesłanek do orzeczenia rozwodu, bez znaczenia są motywy, którymi ostatecznie kieruje się powód występując z powództwem o rozwód.
Z powyższego wynika zatem, że zasadniczo aby rozwód mógł w ogóle zostać orzeczony przez sąd, muszą zostać spełnione wszystkie przesłanki wynikające z treści art. 56 KRiO. Widać, zatem że zgoda współmałżonka nie jest potrzebna, gdy powodem w sprawie rozwodowej jest małżonek, którego nie można uznać za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Jeżeli jednak powód jest wyłącznie winny takiego rozkładu, to brak zgody drugiego współmałżonka skutecznie zatamuje całe postępowanie, a rozwodu ostatecznie nie będzie. Innymi słowy – rozwód bez zgody współmałżonka jest dopuszczalny, gdy oboje małżonkowie są winni rozkładowi pożycia, lub wyłącznie winna jest strona pozwana. Pamiętajmy przy tym, że powyższa zgoda nie będzie także potrzebna, jeśli odmowa jej wyrażenia jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego – np. jej nieudzielnie wynika z zemsty czy złośliwości jednego z małżonków.
Pamiętajmy jednak, że sąd w postępowaniu rozwodowym ma pewne znaczące uprawnienia. Jeżeli bowiem nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie, przy czym zawieszenie takie może nastąpić tylko raz w toku postępowania. Podjęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron.
