Żołnierz jest obowiązany do przestrzegania dyscypliny wojskowej. Postępowanie dyscyplinarne to ogół czynności mających na celu rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy przewinienia dyscyplinarnego, o którego popełnienie żołnierz jest obwiniony, a także postępowanie w sprawie wzruszenia prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego.
Postępowanie dyscyplinarne w trybie zwykłym obejmuje postępowanie przed organem orzekającym w pierwszej instancji oraz przed organem odwoławczym. Postępowanie dyscyplinarne w trybie uproszczonym obejmuje postępowanie przed organem orzekającym w pierwszej instancji.
Przełożony dyscyplinarny niezwłocznie wszczyna postępowanie dyscyplinarne, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że żołnierz popełnił przewinienie dyscyplinarne. Przełożony dyscyplinarny wszczyna postępowanie dyscyplinarne również na polecenie przełożonego albo na wniosek:
- organu kontroli;
- wojskowego organu porządkowego;
- Żandarmerii Wojskowej;
- sądu, prokuratora albo innego organu uprawnionego.
Przełożony dyscyplinarny wszczyna postępowanie dyscyplinarne także na uzasadniony wniosek:
- podwładnego;
- pokrzywdzonego.
Każdy organ oraz rzecznik dyscyplinarny biorący udział w postępowaniu dyscyplinarnym, obowiązany jest badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego. Postępowanie dyscyplinarne w trybie zwykłym wszczyna się, wydając pisemne postanowienie, w którym przedstawia się obwinionemu zarzut popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Na postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego zażalenie nie przysługuje.
Postępowanie dyscyplinarne wszczyna przełożony dyscyplinarny, któremu bezpośrednio podporządkowany jest żołnierz, który popełnił przewinienie dyscyplinarne.
Postępowania dyscyplinarnego nie wszczyna się, jeżeli:
- czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających przypuszczenie jego popełnienia;
- czyn nie nosi cech przewinienia dyscyplinarnego;
- żołnierzowi nie można przypisać winy albo zachodzą inne okoliczności wyłączające ukaranie dyscyplinarne;
- okoliczności sprawy nie budzą wątpliwości i przełożony dyscyplinarny uznaje za wystarczające zwrócenie żołnierzowi uwagi albo przeprowadzenie z nim rozmowy ostrzegawczej;
- możliwość przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego jest wyłączona, jeżeli: żołnierz, który miałby być nim objęty, zmarł, postępowanie dyscyplinarne co do tego samego czynu tego samego żołnierza zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się, zachodzi inna okoliczność powodująca bezprzedmiotowość postępowania dyscyplinarnego.
Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania dyscyplinarnego, w szczególności długotrwała nieobecność obwinionego, w sytuacji kiedy jego udział w czynnościach postępowania dyscyplinarnego jest wymagany, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.
Obwinionemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy jednego obrońcy, o czym należy go pouczyć. Obwiniony może wybrać obrońcę spośród żołnierzy lub ustanowić swoim obrońcą radcę prawnego lub adwokata. Obrońcą nie może być rzecznik dyscyplinarny, który uczestniczy w postępowaniu dyscyplinarnym, a także przełożony rzecznika dyscyplinarnego lub przełożonego dyscyplinarnego. Obwinionemu przysługuje prawo do złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się ukaraniu. W przypadku złożenia wniosku, jeżeli okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności wyjaśniających można nie przeprowadzać.