Aktualnie obowiązujący system ochrony i wsparcia dotyczy przede wszystkim świadka koronnego. W związku z tym system prawny obejmuje ochroną przestępcę, który zgodził się współpracować z wymiarem sprawiedliwości. Nie ma zatem regulacji chroniących pokrzywdzonych i świadków przed zastraszeniem i odwetem. Wprowadzenie takich rozwiązań wynika ponadto z konieczności wdrożenia odpowiednich dyrektyw unijnych.
Ochrona i pomoc dla pokrzywdzonego i świadka
W dniu 15 lipca 2014 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka, przedłożony przez ministra sprawiedliwości. Regulacje zaprojektowanej ustawy określają zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy kierowanej do pokrzywdzonego i świadka oraz osób im najbliższych w sytuacji toczącego się lub zakończonego postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego, w sytuacji gdy istnieje realne zagrożenie dla ich życia lub zdrowia.
Jakie rodzaje ochrony i pomocy przewiduje projekt ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka?
Projekt ustawy przewiduje następujące rodzaje ochrony i pomocy:
- ochronę na czas czynności procesowych,
- ochronę osobistą,
- pomoc dotyczącą zmiany miejsca pobytu,
- ewentualną pomoc finansową na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, mieszkaniowych i świadczeń zdrowotnych.
Zgodnie z zaprojektowanymi przepisami ochrona świadka lub pokrzywdzonego na czas procesu będzie obejmować np. asystę funkcjonariuszy Policji podczas czynności procesowych. Pozostałe rodzaje ochrony będą uzależnione od stwierdzenia wysokiego, realnego stopnia zagrożenia życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub innej osoby. Zatem, ochrona osobista świadka lub pokrzywdzonego będzie polegać m.in. na stałej lub czasowej asyście policjantów, czasowej obserwacji osoby lub miejsca jej przebywania, wskazywaniu bezpiecznych warunków do przemieszczania. Jeśli natomiast chodzi o zmianę miejsca pobytu, to taki rodzaj ochrony będzie wynikał z wysokiego stopnia zagrożenia dla życia i zdrowia lub konieczności zapewnienia długotrwałej ochrony. Będzie stosowany po ustaleniu, że inne środki ochrony i pomocy mogą być niewystarczające. Osoba objęta tą formą ochrony będzie mogła otrzymywać także comiesięczną pomoc finansową na potrzeby mieszkaniowe, życiowe i na pokrycie kosztów świadczeń zdrowotnych. Decyzja o zapewnieniu pomocy i ochrony będzie podejmowana na wniosek osoby zainteresowanej lub na wniosek sądu, bądź organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze – ale za zgodą pokrzywdzonego lub świadka. Przed zastosowaniem środków ochrony osoba nią objęta musi złożyć właściwemu komendantowi Policji pisemne zobowiązanie do przestrzegania zasad i zaleceń.
Zaprojektowane regulacje przewidują, że przy komendach wojewódzkich Policji będą funkcjonować koordynatorzy ds. zapewnienia bezpieczeństwa osób występujących w procesie karnym. Do ich zadań będzie należało między innymi: zapewnienie współdziałania jednostek Policji w udzielaniu i zapewnianiu pomocy i ochrony, gromadzenie informacji o ewentualnych zagrożeniach, zapewnienie pomocy psychologicznej.
Na koniec należy dodać, że w projekcie zaproponowano również przepisy, które pozwalają na niezamieszczanie w protokole danych dotyczących miejsca zamieszkania i pracy osób biorących udział w przesłuchaniach. Dane te będą zamieszczane w załączniku i będą przeznaczone do wyłącznej wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Przyjęte rozwiązanie polegające na zachowaniu anonimowości niektórych danych pozwoli wzmocnić bezpieczeństwo osób biorących udział w procesie wymierzania sprawiedliwości.
