Wysokość nałożonego mandatu nie może przekroczyć 500 zł, a gdy jednym czynem zrealizowano znamiona dwóch lub więcej wykroczeń: 1000 zł. Granica podnosi się do 2000 zł, gdy oskarżycielem publicznym jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, a nawet do 5000 zł, gdy ukarany popełnił już co najmniej dwa wykroczenia przeciwko prawom pracownika w okresie dwóch lat wstecz licząc do ostatniego ukarania.
Grzywnę w drodze mandatu karnego można nałożyć jedynie wtedy, gdy:
-
ustawa stwierdza, że dane wykroczenie może być objęte trybem mandatowym
-
sprawcę wykroczenia schwytano na gorącym uczynku lub bezpośrednio po jego popełnieniu lub
-
funkcjonariusz stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, kontrolnego nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu
Co do zasady nałożenie grzywny winno nastąpić w okresie 14 dni od daty ujawnienia czynu, jednakże w przypadku, gdy funkcjonariusz stwierdzi popełnienie wykroczenia naocznie pod nieobecność sprawcy albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, kontrolnego nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy czynu, nałożenie grzywny musi nastąpić w okresie dni 30. Po upływie tych okresów nie prowadzi się postępowania mandatowego, a wniosek o ukaranie kierowany jest do sądu. Należy pamiętać, że nie wolno nałożyć grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenie, za które należałoby orzec środek karny (przewidziany obligatoryjnie lub fakultatywnie) lub gdy czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa.
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia przewiduje 3 rodzaje mandatów:
-
mandat gotówkowy: grzywnę uiszcza się bezpośrednio u funkcjonariusza, który ją nałożył; mandat wydaje się dopiero po tym uiszczeniu; mandat taki staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył; mandat ten nakłada się tylko wobec osób czasowo przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polski lub osób mniemających stałego miejsca zamieszkania albo pobytu
-
mandat kredytowany: staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego; musi zawierać pouczenie o obowiązku uiszczeniu grzywny w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu oraz pouczenie o skutkach nieziszczenia grzywny w terminie; mandat ten nakłada się wobec osób, które nie kwalifikują się do pozostałych rodzajów mandatów; jest on zatem rodzajem standardowym a w praktyce najczęściej stosowanym
-
mandat zaoczny: nakłada się w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, gdy nie zachodzi wątpliwość co do osoby tego sprawcy; mandat ten staje się prawomocny z chwilą umieszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie; w swej treści musi zawierać informacje o tym, gdzie w terminie 7 dni od jego wystawienia ukarany może uiścić grzywnę oraz jakie są skutki nieziszczenia grzywny w terminie
Przyjęcie mandatu nie jest obowiązkowe. Ukarany zawsze może odmówić jego przyjęcia, dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której nie zgadza się on z wysokością nałożonej grzywny lub z samym faktem popełnienia wykroczenia. Funkcjonariusz nakładający mandat z kolei ma obowiązek określić wysokość grzywny, wykroczenie zarzucane sprawcy, poinformować o prawie do odmowy przyjęcia mandatu i o skutkach prawnych takiej odmowy. Dopiero wówczas funkcjonariusz ma prawo zapytać obwinionego, czy mandat przyjmuje. Nigdy nie może on tego zrobić przed poinformowaniem w opisany wyżej sposób. W wypadku odmowy przyjęcia mandatu lub nieziszczenia w wyznaczonym terminie grzywny nałożonej mandatem zaocznym, organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Należy pamiętać, że sąd rozpatrujący sprawę nie jest związany wysokością grzywny wyznaczoną przez funkcjonariusza.
Ściąganie grzywny następuje w drodze mandatu karnego następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Prawomocny mandat karny może zostać uchylony tylko w jednym przypadku: gdy grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje z urzędu lub na wniosek ukaranego w terminie zawitym 7 dni (od daty uprawomocnienia się wyroku).
Jarosław Witkowski
