Zmiany dotyczące ławników

W projekcie zmienione zostały kryteria, jakie musi spełniać kandydat na ławnika. Dodano do dotychczasowego warunku zamieszkiwania i zatrudnienia w miejscu kandydowania, co najmniej od roku, wymóg prowadzenia w tym miejscu działalności gospodarczej. Kolejna zmiana wprowadza nakaz adresowany do radnych gminy, by spośród ławników znajdujących się na liście wybranych ławników wskazali ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wykazujących się szczególną znajomością spraw pracowniczych. W dotychczasowym stanie prawnym nie było przepisu tej treści.

 

Zaproponowane w projekcie nowe uregulowanie ma na celu doprecyzowanie i zawężenie kręgu podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na ławników. Określenie podmiotów w przepisie równoważy uprawnienie podmiotów i organizacji pozarządowych do występowania publicznie. Zrezygnowano z dotychczasowego podkreślenia uprawnienia zgłaszania kandydatów przez organizacje związkowe i organizacje pracodawców. Skorzystano z ogólnej formuły i wskazano, że uprawnienie określone w art. 162 ustawy przysługiwać może obok prezesów sądów i obywateli, również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym, zarejestrowanym na podstawie przepisów prawa. Utrzymano dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne. W praktyce pojęcie innych organizacji społecznych i zawodowych obejmuje podmioty, które zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Przepisy projekty wyeliminowały z ustawy szczególny tryb zgłaszania kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy. W zmienianej ustawie to uprawnienie przysługiwało wyłącznie związkom zawodowym oraz organizacjom pracodawców. Zastosowanie w projekcie wyżej przedstawionej konstrukcji przepisu art. 162 § 1 czyni, zatem uprawnionymi do zgłaszania kandydatów do sądów pracy wszystkie wyszczególnione podmioty. Wolność i samorządność organizacji pozarządowych powoduje, że poprawnym i w zupełności wystarczającym zwrotem jest wyrażenie „kandydatów mogą zgłaszać” zamiast dotychczasowego „zgłaszają”. Zastosowane w tym przypadku wyrażenie „mogą zgłaszać” oznacza nadanie wyliczonym podmiotom takiego uprawnienia. Z kolei prezesi sądów są z natury rzeczy podmiotami, którym najbardziej powinno zależeć na wyborze odpowiednich kandydatów na ławników i z tego też powodu można oczekiwać, że będą z tego uprawnienia korzystać w największym stopniu.

 

Kolejne z zaproponowanych zmian precyzują wymogi formalne dotyczące dokumentów załączanych do zgłoszenia kandydata na ławnika, w tym w szczególności dotyczące daty wystawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącej osoby kandydata, podmiotu uprawnionego do wystawienia zaświadczenia lekarskiego i daty jego wydania oraz zakresu oświadczeń składanych przez kandydata. Zgodnie z projektem do zgłoszenia kandydata na ławnika dokonanego na karcie zgłoszenia należy dołączyć:

Powyżej wymienione dokumenty powinny być opatrzone datą nie wcześniejszą niż jeden miesiąc przed dniem zgłoszenia, natomiast odpis z właściwego rejestru dotyczący stowarzyszenia nie wcześniejszą niż trzy miesiące przed dniem zgłoszenia.

 

Ponadto przewidziano zastrzeżenie trybu, w jakim rada gminy zasięga informacji od Policji o kandydatach na ławników. Zapewni to jednocześnie rzeczywistą i terminową możliwość sprawdzenia osób, o których mowa. Oświadczenie kandydata składane przy zgłoszeniu, zostanie poddane, więc swoistej konfrontacji z rzeczywistą oceną osoby kandydującej na ławnika w środowisku, w którym przebywa na co dzień. W pierwotnym projekcie zakładano uzyskiwanie informacji tylko w uzasadnionych przypadkach. Za pozostawieniem bezwzględnego obowiązku uzyskiwania takich informacji o kandydatach na ławników opowiedziały się sądy w toku prowadzonych konsultacji. Po rozważeniu tej kwestii, zdecydowano się na to, aby uzyskiwanie informacji od Policji dotyczyło kandydatów na ławników, oraz było dokonywane na zasadach określonych w odrębnych przepisach dla uzyskiwania informacji o osobie ubiegającej się o przyjęcie na staż urzędniczy i osobie zatrudnionej w sądzie lub prokuraturze.

 

Przygotowane zmiany stworzą gwarancję obiektywnej oceny zaistniałej sytuacji wymagającej odsunięcia ławnika od prowadzenia sprawy. Ponadto zapewnią one ławnikowi warunki do przedstawienia własnego stanowiska, jak również dają możliwość zasięgnięcia opinii w tej sprawie kolegium sądu i rady ławniczej. Zmiana ta wprowadza do ustawy zasadę znaną już w prawie rzymskim audiatur et altra pares, czyli „wysłuchaj także drugiej strony”. W celu uproszczenia zaproponowano – biorąc pod uwagę opinie, które wpłynęły od Sądu Najwyższego oraz z sądów, by wniosek o odwołanie ławnika był przesyłany przez prezesa sądu wraz z opiniami kolegium sądu i rady ławniczej. Zastrzeżono także termin 21 dni na wydanie opinii przez radę i kolegium. Treść art. 167 w proponowanym brzmieniu doprecyzowuje przypadki nie powołania ławnika wpisanego na listę, do pełnienia obowiązków poprzez określenie sytuacji, w których nie powinien uczestniczyć w rozpoznawaniu spraw, jeżeli wszczęto wobec niego postępowanie o odwołanie. Brak tego rodzaju regulacji powodował trudności w praktycznym stosowaniu przepisu i był przyczyną wielu skarg ze strony ławników.

 

Kolejna zmiana dotyczy sformułowanie „czasu wykonywania czynności w sądzie”. Pojęcie to było przedmiotem wielokrotnych wyjaśnień ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości. Proponowane enumeratywne wyliczenie czynności za wykonanie, których przysługuje ławnikowi wynagrodzenie, pozwoli na uniknięcie dalszej niejednolitej interpretacji przepisu przez prezesów sądów przy wydawaniu stosownych decyzji. Nowa regulacja wyszczególnia jedynie te czynności, do których wykonania ławnicy są obowiązani na podstawie przepisów ustawy oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu wyboru, składu i struktury organizacyjnej, trybu działania oraz szczegółowych zadań rady ławniczej i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Enumeratywnie wskazane w art. 172 § 3 czynności to: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie (składu orzekającego) nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia oraz uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej, ale to ostatnie obejmuje tylko czynności ławników wybranych do tej rady. Nowelizacja przepisu art. 174 § 4 dotyczy określenia wysokości rekompensaty dla ławników za wykonywane czynności w sądzie. Aktualny wskaźnik stanowi 3% kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalania wynagrodzenia zasadniczego asesora sądowego.

Proponuje się podwyższenie wskaźnika oraz zerwanie z zależnością wskaźnika od poziomu wynagrodzenia asesora sądowego.

 

www.SerwisPrawa.pl