Spis treści
Obowiązek alimentacyjny
Zgodnie z treścią art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Zgodnie z zapisami powyższej ustawy, świadczenia alimentacyjne powinny być realizowane przez osoby zgodnie z oznaczoną kolejnością.
Na wstępie warto podkreślić, że obowiązek dostarczania, w ramach obowiązku alimentacyjnego środków utrzymania i wychowania przez rodziców na rzecz dziecka nie obejmuje świadczeń zwyczajowo przyjętych i życiowo celowych, ale niesłużących zaspokajaniu bieżących usprawiedliwionych potrzeb usprawnionego. Stosunek alimentacyjny jako rodzaj stosunku cywilnoprawnego powoduje, że jeden podmiot ma prawo domagać się dostarczenia środków utrzymania, natomiast drugi z podmiotów obowiązany jest żądanie to zaspokoić. Wypełnianie obowiązku alimentacyjnego może przybrać postać zarówno świadczeń dobrowolnych, jak i w następstwie dochodzenia ich przed sądem. Uprawniony i zobowiązany do alimentacji mogą w szczególności ustalić rodzaj i zakres świadczenia w umowie zawartej na zasadach ogólnych, w ugodzie zawartej przed mediatorem w toku posiedzenia pojednawczego, wreszcie w trybie procesowym przed sądem.
Kto tak naprawdę jest zobowiązany do alimentacji?
Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Mając powyższe na uwadze, trzeba przyjąć, iż obowiązek alimentacyjny będzie obciążał dziadków dziecka dopiero w sytuacji, gdy rodzice małoletniego nie będą w stanie sprostać temu obowiązkowi. Warto przy tym zaznaczyć, że jeżeli i dziadkowie nie będą mogli realizować przedmiotowego obowiązku, na ich miejsce wstąpi rodzeństwo uprawnionego do otrzymywania świadczeń alimentacyjnych.
Podobne stanowisko podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 kwietnia 1974 r. (sygn. akt III CRN 66/74),zgodnie z którym jeśli jedno z rodziców jest całkowicie niezdolne do wykonywania ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego – obowiązek ponoszenia w całości ciężarów związanych z utrzymaniem i wychowaniem wspólnych dzieci – spoczywa w zasadzie na pozostałym rodzicu. Dopiero gdyby zostało ustalone, że drugi z rodziców – mimo odpowiedniej staranności i wykorzystania wszystkich możliwości zarobkowych – nie jest w stanie w całości lub części sprostać swoim obowiązkom względem dziecka i z tego powodu dzieci mogłyby znaleźć się w niedostatku – w grę wchodziłby subsydiarny obowiązek dalszych krewnych, a w szczególności dziadków. Zasądzenie alimentów od osób zobowiązanych w dalszej kolejności, o ile znajdują się oni w sytuacji gorszej od krewnego zobowiązanego w bliższej kolejności – nie daje się pogodzić z zasadami współżycia społecznego.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 16 marca 1967 r. (sygn. akt II CR 88/67), SN także zawarł uwagi dotyczące obowiązku alimentacyjnego dziadków. Powstaje on wówczas, gdy żadne z rodziców nie jest w stanie wypełniać swojego obowiązku. Jak podkreślił SN, błędny jest pogląd, iż obowiązek alimentacyjny wobec dziecka dzieli się jak gdyby na część macierzystą i ojczystą i że jeżeli ojciec nie jest w stanie wypełnić swego obowiązku, to powinni go w tym wyręczyć jego krewni. Tymczasem stosownie do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek ten przechodzi przede wszystkim na drugiego rodzica, w danym wypadku na matkę dziecka. Gdyby zaś nie mogła ona tego obowiązku w całości lub części wykonać, zobowiązani będą w tej samej kolejności dziadkowie obu linii, tj. linii ojczystej i macierzystej, przy czym ponieważ zobowiązanie ich nie jest solidarne, każdy z nich byłby zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych tylko w części odpowiadającej jego możliwościom zarobkowym i majątkowym.
Podstawa prawna:
[art. 128 k.r.o. (Dz.U z 2014 r. Nr 788 j.t.)
