Spis treści
Pozbawienie prawa do zachowku
Wydziedziczenie jest pozbawieniem prawa do zachowku. W związku z tym pomijając krewnego w testamencie nie osiągniemy zamierzonego efektu – członek rodziny, jeśli tylko należy do kategorii spadkobierców ustawowych, będzie mógł żądać odpowiedniej części majątku spadkowego od spadkobiercy, który odziedziczył wszystko. Przypomnijmy, że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Zgodnie zaś z treścią art. 1008 Kodeksu cywilnego, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. jest hazardzistą, jest rozrzutny, utrzymuje się z działalności przestępczej)
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. nie odwiedza spadkodawcy za życia, nie utrzymuje z nim żadnych kontaktów).
Jak zaznaczył sąd apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 28 maja 2013 r. (sygn. akt I ACa 412/13), skuteczne wydziedziczenie pozbawia osobę nim objętą nie tylko prawa do zachowku, ale pozbawia taką osobę zdolności dziedziczenia po tym spadkodawcy. Należy jednak wskazać, że ustawowym wymogiem skuteczności wydziedziczenia jest wyraźne wyjawienie takiego zamiaru przez spadkodawcę w stosunku do określonej osoby oraz podanie przyczyny wydziedziczenia. Przyczyny wydziedziczenia wskazane zostały w art. 1008 KC, a warunkiem skutecznego zastosowania tego przepisu jest wykazanie zaistnienia tych przesłanek.
Ważny testament i przebaczenie
Wydziedziczenie może być dokonane jedynie w testamencie, nie ma przy tym znaczenia czy będzie to testament własnoręczny czy sporządzony przed notariuszem. W testamencie spadkodawca musi wyraźnie zaznaczyć kogo wydziedzicza (określamy stopień pokrewieństwa – syn, córka, wnuk, mąż, żona) i z jakiego powodu. Należy w miarę dokładnie opisać przyczynę wydziedziczenia – oczywiście musi ona być zgodna z warunkami wynikającymi z treści art. 1008 Kodeksu cywilnego.
Trzeba oczywiście zaznaczyć, że jeśli spadkodawca przebaczył osobie, którą zamierzał wydziedziczyć i nie zdążył zmienić swojego testamentu, to wydziedziczenie uznaje się za odwołane. Oczywiście w takim wypadku pozostali spadkobiercy mogą podważać fakt wybaczenia. W związku z tym koniecznym jest zebranie dowodów potwierdzających takie zdarzenie – np. nagranie z telefonu komórkowego, zeznania świadków obecnych przy akcie przebaczenia czy nawet pisemne przebaczenie sporządzone przez spadkodawcę. Pamiętaj, że nie ma znaczenia w jakiej formie nastąpiło przebaczenie – nie jest ono uzależnione w żaden sposób od formy sporządzonego testamentu, w którym nastąpiło wydziedziczenie.
Na zakończenie jeszcze jednak kwestia zięć i synowa nie należą do grupy spadkobierców ustawowych (tak samo jak nie należą teść czy teściowa). W związku z tym nie ma potrzeby wydziedziczania takich osób – jeśli nie wpiszemy ich do testamentu, to nigdy nie odziedziczą oni po nas najmniejszej części pozostawionego majątku. Innymi słowy, nie chcąc, aby spadkobiercami zostali zięć, synowa, teść czy teściowa nie róbmy nic – nie musimy chodzić do notariusza, czy sporządzać dziwnych testamentów.
Podstawa prawna:
[art. 1008 k.c. (Dz.U. z 2014 r. Nr 121 j.t.)]
