Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania niektórych osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne w zakresie, w jakim nie przewiduje przyznania przewidzianej w nim pomocy osobom uprawnionym do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego innym niż matka, ojciec lub opiekun faktyczny dziecka, niezależnie od sytuacji dochodowej i majątkowej tych osób, jest zgodny z art. 18, art. 71 ust. 1 i art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji.
Jak zostało wskazane powyżej, Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia jest zgodny z art. 71 ust. 1 zdanie drugie konstytucji, ponieważ kwestionowana uchwała Rady Ministrów oraz funkcjonalnie i merytorycznie powiązane z nim rozporządzenie stanowią incydentalną, wyjątkową, okresową i komplementarną formę realizacji wyrażonego w nim socjalnego obowiązku państwa. Przyznając zakwestionowanym rozporządzeniem prawo do pomocy państwo wykonuje w ograniczonym, ale jednocześnie dopuszczalnym konstytucyjnie zakresie, obowiązek działania na rzecz osób, które są uprawnione do świadczeń socjalnych w myśl art. 71 ust. 1 zdanie drugie konstytucji. Dodatkowo, należy wskazać, że przewidziane w art. 24 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej programy rządowe stanowią konstytucyjnie dopuszczalną, organizacyjną formę „szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.”
Zdaniem sądu, Rada Ministrów przyjmując zakwestionowany § 2 ust. 1 rozporządzenia wykroczyła poza granice upoważnienia ustawowego, ograniczając krąg osób uprawnionych do pomocy finansowej. Przede wszystkim chodzi o wyłączenie z tego kręgu osób uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego innych niż matka, ojciec lub opiekun faktyczny dziecka. Jednakże wątpliwość sądu nie dotyczy relacji między rozporządzeniem, a upoważnieniem ustawowym zawartym w art. 24 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, lecz naruszenia przez rozporządzenie konstytucyjnego nakazu równego traktowania (art. 92 ust. 1 konstytucji). Wskazany przepis konstytucji nie stanowi zatem adekwatnego wzorca kontroli kwestionowanego rozporządzenia.
Według Trybunału Konstytucyjnego – z treści zakwestionowanego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu przepisu wynika niewątpliwie, że jego adresatem, a zarazem uprawnionym, jest matka, ojciec lub opiekun faktyczny dziecka mający ustalone za miesiąc styczeń, luty lub marzec 2012 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przyznane na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Wobec powyższego, należy zatem stwierdzić, że istotne jest, aby osoby uprawnione do pomocy finansowej na podstawie § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów oraz osoby tego prawa pozbawione, bo pominięte przez powyższy przepis, legitymowały się ustalonym prawem do świadczenia pielęgnacyjnego, przyznanym na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W myśl zakwestionowanego przepisu rozporządzenia, uprawnione do pomocy finansowej są tylko te osoby spośród krewnych w linii prostej, które są rodzicami (czyli ojciec lub matka) sprawującymi opiekę nad dziećmi wymagającymi opieki oraz opiekunowie faktyczni dziecka. Nie ma wobec tego wątpliwości, że pozostałe osoby, które zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych mają ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie mają prawa do pomocy finansowej przewidzianej w rozporządzeniu. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że prawodawca, stosując powyższe kryterium różnicujące, nierówno traktuje osoby znajdujące się w podobnej sytuacji prawnej, czyli osoby, które mają ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ przyznaje prawo do pomocy finansowej tylko matce, ojcu lub opiekunowi faktycznemu dziecka, nie przyznaje z kolei prawa do takiej pomocy innym osobom należącym do tej samej grupy opiekującym się innym niż dziecko członkiem rodziny. W grupie osób posiadających ustalone prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dopuszczalne jest jednak odmienne traktowanie osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi dziećmi.
Podstawa prawna:
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 27 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu wspierania niektórych osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne (Dz. U. nr 295, poz. 1746)
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 marca 2015 roku, sygn. akt P 38/12
