Zgodnie z regulacją Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Powyższe zobowiązanie nie musi być jednak bezwzględnie zawarte w formie pisemnej, wyjątkiem jest jednak sytuacja, w której przedmiotem darowizny jest jakakolwiek nieruchomość – wówczas jedyną ważną i wiążącą formą umowy darowizny jest akt notarialny. Niezależnie od dokonania bezpłatnego przysporzenia majątkowego na rzecz jednej ze stron zawartej umowy, obdarowany może zmienić swoje zachowanie względem darczyńcy bezpośrednio po podpisaniu omawianej umowy. Taka sytuacja nie jest czymś wyjątkowym.
W celu ochrony pozycji darczyńcy ustawodawca zdecydował się na umieszczenie w Kodeksie cywilnym art. 898-900, które pozwalają na skuteczne odwołanie wykonanej już darowizny. Zgodnie z regulacją powyższych przepisów, darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Oznacza to, że obowiązek wydania korzyści obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną (rzecz darowaną), lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Pojęcie rażącej niewdzięczności jest terminem nieostrym, jego definicji nie znajdziemy w przepisach żadnej ustawy. W praktyce pojęcie "niewdzięczności" wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy wręcz prowokowane – wprost lub pośrednio – przez darczyńcę. Oznacza to tym samym, że kwalifikacja zachowania obdarowanego będzie inna w każdej rozpatrywanej przez sądy sytuacji. Zdaniem sądu apelacyjnego w Białymstoku, o rażącej niewdzięczności możemy mówić kiedy mamy do czynienia z niewłaściwym zachowaniem obdarowanego wobec darczyńcy lub osób, z którymi łączy go szczególnie silna pozytywna więź emocjonalna, przy znacznym nasileniu złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy lub osobom jemu bliskim krzywdy lub szkody majątkowej. Chodzi przy tym o wysoce nieprzyzwoite zachowanie kierowane wprost do darczyńcy (por. wyrok sądu apelacyjnego w Białymstoku z 5.04.2013 r. sygn. akt I ACa 52/13). Pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu (nieczynieniu) skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Wchodzi tutaj w grę przede wszystkim popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo przeciwko majątkowi darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych, w tym również rodzinnych, łączących go z darczyńcą, oraz obowiązku wdzięczności. Rażącą niewdzięczność musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy, czy szkody majątkowej. Pamiętajmy także, że odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 2011 r. (sygn. akt III CSK 260/11), odwołanie darowizny nie następuje w drodze orzeczenia sądu o charakterze prawo – kształtującym (jak np. rozwiązanie darowizny w okolicznościach opisanych w art. 901 KC), lecz przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Dopiero po złożeniu takiego oświadczenia – wywołującego skutek obligacyjny – lub równocześnie z tym oświadczeniem, darczyńca może wystąpić z powództwem o zwrot przedmiotu darowizny (złożenie oświadczenia woli). W sprawie zainicjowanej takim powództwem, stosownie do zarzutu obdarowanego, możliwe jest poddanie ocenie skuteczności odwołania darowizny pod kątem spełnienia przesłanek określonych w art. 898 i 899 KC. Niewykluczone jest również skonstruowanie powództwa o ustalenie, że darowizna została skutecznie odwołana z tym zastrzeżeniem, że zasadność takiego powództwa zależałaby od interesu prawnego, którego istnienie może się okazać wątpliwe.
Niezależnie od powyższego, rażąca niewdzięczność obdarowanego nie zawsze musi oznaczać odwołanie omawianej umowy. Art. 899 KC przewiduje bowiem, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Tym samym oznacza to, iż uprawnienia darczyńcy do odwołania darowizny z powodu niewdzięczności obdarowanego mogą być realizowane jedynie w zamkniętym przedziale czasu. Na realizację powyższego uprawnienia przewidziano termin jednoroczny, po upływie którego uprawnienie to wygasa. Ten stosunkowo krótki termin na realizację prawa przez darczyńcę jest uzasadniany potrzebą eliminowania niepewności po stronie obdarowanego. Bieg wspomnianego terminu rozpoczyna się od momentu dowiedzenia się o przyczynie odwołania darowizny, a więc powzięcia wiedzy o niewdzięcznym zachowaniu obdarowanego. Przyjąć należy, że skoro uprawniony przez jeden rok darowizny nie odwołuje, to albo obdarowanemu przebaczył, albo nie odczuł, że zachowanie obdarowanego nosi znamiona zachowania niewdzięcznego
