Trzeba pamiętać, że początek biegu terminu wskazanego w przepisie art. 1015 Kodeksu cywilnego ustalany jest według daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Stąd też dla spadkobiercy ustawowego będzie to z zasady data, w której dowiedział się o śmierci spadkodawcy, o ile w tej dacie wiedział o łączącym go ze zmarłym pokrewieństwie uzasadniającym powołanie do dziedziczenia w pierwszej kolejności. Natomiast gdy chodzi o spadkobiercę ustawowego powołanego w dalszej kolejności, to bieg terminu rozpocznie się od dnia, w którym dowiedział się on, iż wyprzedzający go spadkobierca utracił tytuł powołania do dziedziczenia np. został uznany za niegodnego dziedziczenia.
Najczęstszym powodem, z którego spadkobierca próbuje odrzucić spadek, nawet po upłynie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania jest odkrycie, że spadkodawca był zadłużony, co więcej że spadkobierca jest z reguły zobowiązany do spłaty zobowiązań zmarłego.
Wymaga jednak zaakcentowania, że o błędzie co do przedmiotu spadku można mówić wtedy, gdy brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego nie jest wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy, czy też inaczej, gdy "błąd jest usprawiedliwiony okolicznościami sprawy". Musi być to zatem błąd prawnie doniosły, co za tym idzie takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego. W związku z tym uchylający się od skutków prawnych niezachowania terminu do odrzucenia spadku będzie musiał wykazać, że spadkodawca nie informował go o zaciąganych zobowiązaniach, albo że nie był w stanie się o nich dowiedzieć z uwagi na inne okoliczności niezależne od niego.
Rozstrzygnięcie sądu spadku w przedmiocie zatwierdzenia oświadczenia spadkobiercy o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do odrzucenia spadku ma samodzielny charakter i może nastąpić także po stwierdzeniu nabycia spadku, a nawet po dziale spadku. Ważne jest jednak by oświadczenie o uchyleniu zostało złożone w ciągu roku od wykrycia błędu lub ustania stanu obawy przy groźbie, co określa art. 88 § 2 Kodeksu cywilnego.
Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd na rozprawie. Postępowanie o zatwierdzenie uchylenia wszczyna się na wniosek osoby, która uchyla się od skutków prawnych niezłożenia takiego oświadczenia w terminie. Sąd spadku bada z urzędu zasadność uchylenia się przez spadkobierców od skutków ich bezczynności, ponieważ może to mieć istotny wpływ na ustalenie kręgu spadkobierców i na odpowiedzialność spadkową.
Źródła:
1. J. Pisuliński, Niektóre problemy związane z terminem do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, Rejent 1992, nr 6, s. 54,
2. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2012 r., V CSK 313/11,
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2005 r., IV CK 799/04,
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2010 r., V CSK 337/09,
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CSK 85/11.
