W sytuacji, gdy nie stać nas na jednorazową spłatę zadłużenia, można złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rozłożenie zaległości na raty lub o odroczenie terminu płatności. Odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek oraz rozłożenie należności na raty następuje w formie umowy zawartej między płatnikiem ZUS. Wniosek taki podlega ocenie pod kątem wystąpienia pomocy publicznej.
Jeżeli zostanie podpisana umowa o ratalnej spłacie należności, to odsetki za zwłokę nie są naliczane, począwszy od dnia następnego po dniu wpływu wniosku w tej sprawie. Natomiast do składek, które rozłożono na raty, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zobligowany jest naliczyć – do każdej raty – opłatę prolongacyjną, w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. Osoby zatrudniające pracowników nie mogą rozłożyć na raty zadłużenia odpowiadającym kwotom wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne za zatrudnionych pracowników lub innych ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia. Nieopłacone w terminie składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.
Jeśli płatnik składek albo osoba zobligowana do działania w imieniu płatnika nie dopełnia obowiązków z zakresu ubezpieczeń społecznych, a w szczególności:
- nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
- nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
- udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
- nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych i zasiłków finansowanych z budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie,
- nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
- nie dopełnia obowiązku przesyłania deklaracji rozliczeniowych oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie,
podlega karze grzywny do 5.000 zł. Wymierzenie oraz wysokość kary należy do kompetencji sądów rejonowych.
Ponadto, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w celu zabezpieczenia należności z tytułu nieopłaconych składek, ma także prawo występowania z wnioskiem o założenie księgi wieczystej oraz dokonanie wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości będącej własnością dłużnika. Dodatkowo, należności z tytułu składek mogą być zabezpieczone przez Zakład, poprzez wpisanie zastawu na wszystkich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych.
